Enkele kaarten van H v d M.

In mijn collectie zitten drie kaarten van Harlingen met daarop de initialen H.V.D.M in een wapenschild. Eén uitgevoerd op een witte achtergrond en twee als een nachtopname. Die laatste twee kaarten zijn geheel in het blauw uitgevoerd. De adreszijde is vlakvullend met de standaard-4-regelige koptekst. Er is geen voorbedrukt afzendervak. De afbeelding is uitgevoerd in lichtdruk en de beeldzijde heeft een ruime marge aan de onderkant. De kaart met witte achtergrond vormt een zelfstandige uitgave, waarbij de titel en de namen van de uitgevers in het blauw zijn opgemaakt. Bij de nachtafdrukken in het roodbruin. beide uitgaven dragen zowel de naam van de locale uitgever A. Land E. zn. als van de landelijke uitgever H. v d M. Deze staan alle op de beeldzijde. De eerste regel van de koptekst staat in kapitaal met schreven en dikke en dunne letterdelen, vierkant font met ruime tussenruimte. De letter R blijft geheel binnen de regel. De tweede regel bevat de Franse vertaling van het woord in de eerste regel; uitgevoerd in kapitaal met schreven, vierkant font en royale tussenruimte, niet tussen haakjes, zoals elders te doen gebruikelijk is. De derde regel staat in kapitaal zonder schreven in een smal en relatief hoog font met weinig tussenruimte. De vierde regel staat in onderkast met schreven, gevolgd door het tweede deel in cursief. De punt staat achter het laatste haakje. Het adresvak bestaat uit twee lange lijnen. Om deze gegevens verder fysiek te vangen, geven de volgende codes de lengtes van de regels en lijnen weer, gevolgd door de hoogte of onderlinge afstand in milimeters:  Koptekst 44 27 61 86 / 24 Adresvak:  107 107 / 10. De drie kaarten zijn alle op 12 april 1901 afgestempeld.

De kaart van de eerste uitgave betreft de Noorderhaven. De kaarten van de tweede uitgave de Buitenhaven en de Zuiderhaven. De nachtopnames zijn voorzien van volle manen, die wolken aanlichten en in het water hun weerschijn hebben. De locatie staat in een boekletter met schreven weergegeven, de plaats in een gotisch aandoend lettertype met sierlijke hoofdletter, vooraf gaand door de woorden “Groet uit”, eveneens in datzelfde lettertype met een bijzondere eerste letter.

 

   

   

     

 

     

 

Van de derde kaart bestaat een pendant in “overdagsfeer”

 

      

 

Deze kaart is gedrukt in photogravure en is uitgegeven door D. Boersma T z. met als kaartnummer 694. Plaats en locatie staan in bijzondere lettertypes. In die uitvoering komt in de collectie ook een kaart van de Noorderhaven voor met het kaartnummer 687 en voorts een kaart met als locatie ”Panorama bij”. ook hier is de uitgever D. Boersma met als kaartnummer 265. De lay-out is echter net iets anders, maar wel sterk gelijkend, waarbij de adreszijden identiek zijn. Evenwel zijn de adreszijden van de eerste twee kaarten in lichtblauw uitgevoerd, die van de derde is wit gelaten. Op de laatste kaart komt eveneens de naam van de landelijke uitgever S. Bakker te Koog-Zaandijk voor. De kaarten zijn in februari en april 1901 verstuurd.

De koptekst kan fysiek vastgelegd worden als 44 26 98 74 / 24,5, het adresvak als 91 91 / 10

    

De foto op laatstgenoemde kaart is ook gebruikt voor een andere uitgave op naam van de locale uitgever A. Land. De plaatsnaam staat in een schrijfletter gedrukt met een zwierige eerste letter. De naam van de uitgever staat in de linker kant. Bij deze kaart behoren nog twee kaarten tot dezelfde uitgave met als karakteristiek dat zij enkele kleine afbeeldingen in een collage bevatten. En dat zonder nadere aanduidingen van de locaties.

       

 

Hiervan zijn de fysieke gegevens van de

koptekst 44 20 90 64 / 20,5 en van het

adresvak 91 91 63 / 12 13. Deze drie kaarten   zijn eveneens in maart en april 1901 verzonden.                                                                                   

          

 

 adreszijde blijkt te behoren bij de landelijke uitgever N. J. Boon te Amsterdam, waarbij ook het lettertype van de plaats in de titel overeenkomt tussen de voorgaande twee kaarten.

 

 

Römmler & Jonas in Dresden hebben eveneens “bij nacht” kaarten uitgegeven

 

 

 

     

   

  

     

Ook met pendanten in “overdagsfeer”

 

  

  

   

 

Een uitgave van J Pomper te Veendam

 

      

     

 

 

Let men nader op de uitgaven van Römmler en Jonas, dan kan men de navolgende indeling maken:

 

Serie 1a: adresvak is vlakvullend met als koptekst het woord “Briefkaart” in kapitale uitvoering. Fysiek vast te leggen als 47 / 4

In het adresvak staat voor de eerste lijn het woord “ aan”, in kapitaal

het heeft twee voorbedrukte lijnen 90 90 / 10,5.

De afstand van de eerste adreslijn tot onderkant koptekst varieert:

19, 22 of 26 mm.

 

Serie  1b:  In deze versie heeft de koptekst de fysieke vorm van 45 / 3,5

 

 

Serie  2a:  adresvak is vlakvullend met de vierregelige standaard koptekst. De eerste regel sluit geheel aan op serie 1a. De tweede regel staat in de Romein in

kapitaal tussen haakjes. De derde regel heeft een letterfont zonder

schreven in smalle uitvoering. Van de vierde regel staat het eerste

gedeelte in de Romein en het tweede in de cursief.

Deze koptekst kan fysiek vastgelegd worden als 47 22 70 67 / 24,5

Het adresvak heeft twee voorbedrukte lijnen, zonder het woord “aan”.als 90 90 / 10,5

 

Serie  3a:  adresvak is vlakvullend met de vierregelige standaard koptekst. De eerste regel heeft een vierkant letterfont met schreven en overwegend dunne

letterdelen. De “R” steekt iets onder de regel uit. De tweede regel

staat in de Romein in kapitaal tussen haakjes, in afwijkende vorm van

serie 2a. De derde regel staat in de onderkast met schreefloze letters.

Van de vierde regel staat het eerste gedeelte in de Romein, het tweede

gedeelte eveneens, maar in iets kleiner font. De punt staat buiten de haakjes.

Deze koptekst kan fysiek vastgelegd worden als 44 26 91 69 / 24,5

Het adresvak heeft twee voorbedrukte lijnen, zonder het woord “aan” als 90 90 / 10

 

Serie  3b:  Deze variant sluit in de meeste gevallen op serie 3a aan, met uitzondering van de lengte van de tweede regel van de koptekst. Bovendien staat de

punt van de vierde regel binnen de haakjes.

Deze koptekst kan fysiek gevangen worden in de code 44 31 90 69 / 23

 

 

Serie 4a:  adreszijde gehalveerd met enkele deelstreep en drieregelige standaard koptekst.

De koptekst sluit in uitvoering aan op serie 3, waarbij de vierde regel

niet meer van toepassing is. De koptekst is daarom minder hoog.

Hij is fysiek te omschrijven als 44 26 91 / 18.

Het adresvak bestaat uit vier voorbedrukte lijnen: 63 63 54 54 / 14 16 10.

 

 

Serie  4b  Lijkt sterk op serie 4a, maar de koptekst heeft net iets andere afmetingen, die meer aansluiten op serie 3b. Hij is fysiek te omschrijven als 43 31 90 / 17.

Het adresvak besttat uit vier voorbedrukte lijnen, overeenkomstig serie 4a, maar met net iets andere tussenruimten: 63 63 54 54 / 14,5 15,5 10.

 

 

Van de kaarten uit serie 1 komen afgestempelde exemplaren voor uit 1898 en 1899.

Van serie 2 komt een afgestempelde kaart voor uit 1899 en 1900

Van serie 3 komen afgestempelde kaarten voor uit 1901 en 1902

Van serie 4 komen afgestempelde kaarten voor uit 1910 en 1911.

 

In de collectie zitten kaarten uit Haarlem, Leiden, Delft en Rotterdam.

 

Alle kaarten hebben een viercijferig nummer, gevolgd door één of meer letters. Dit veelal in combinatie met de naam van de landelijke uitgever. Die naam kan in verschillende vormen voorkomen, waarbij een bepaalde vorm niet specifiek bij één serie behoort. Wel kan men vaststellen dat in serie 1 vaak alleen de initialen “R. & J. D.“ .voorkomen.

Op de twee kaarten uit serie 2 staat de naam voluit in kapitalen, waarbij het &-teken vervangen is door de letter “U” van “und”. In serie 3 lijkt de voorkeur uit te gaan naar de voluit geschreven tekst in onderkast, maar dan met het &-teken. Die laatste vorm komt ook in serie 4 voor, maar dan op de adreszijde langs de linker zijde.

 

De nummering blijkt plaatsgebonden te zijn volgens een bepaalde route, die bij de onderhavige kaarten van noord naar zuid loopt. Zij kunnen als fotonummers geïnterpreteerd worden. Dit kan afgeleid worden uit het feit dat er enkele verschillende uitgaven zijn, waarbij van dezelfde foto gebruik gemaakt is. Die kaarten dragen eenzelfde nummer.

 

De aangetroffen kaarten:

Haarlem:        4771

Leiden            4782, 4785, 4788, 4791, 4792, 4793, 4798

Delft               4804, 4810, 4814

Rotterdam      4824, 4826, 4827, 4835, 4842, 4845

Den Haag lijkt in deze reeks te ontbreken.

 

Karakteristiek voor deze series zijn de toevoegingen van letters aan deze nummers. Bij nadere beschouwingen blijken zij uitdrukking te geven aan de lay-out van de kaart voor wat betreft de beeldzijde. Men kan daar de navolgende kwaliteiten aan geven:

 

g = opmaak in de breedte (landscape) met aan de onderkant één marge, eventueel niet geheel doorlopend.

h = opmaak in de hoogte (portrait) met aan de onderkant één marge

s = opmaak in de breedte met rechts een grote marge. Plaatsnaam bovenaan in de marge, locatienaam in de afbeelding

t = opmaak in de breedte met onder en rechts schrijfruimte. De afbeelding met afgeronde hoeken die in de witruimte van de kaart vervaagt.

w = opmaak in de breedte (landscape) met een vlakvullende afbeelding. De titel en de overige aanduidingen komen in de afbeelding op de lichte plekken.

As = opmaak in de breedte met royale marges links en onder. Dit is dus de gespiegelde vorm van code s.

bn = de code die behoort bij de “nachtuitgaven”. Deze code zegt dus iets over de kwaliteit van de afbeelding. Daar behoort dan nog een van de voorgaande letters op te volgen voor de lay-out van de kaart.

ina = Uit de voorhanden zijnde kaarten kan de code daarvan niet afgeleid worden. Deze letters volgen op één van de voorgaande lay-out letters, in dit geval de “g”.

 

 

De titel van de kaart bestaat in het algemeen uit twee delen. De naam van de plaats en die van de locatie. Het letterfont van de plaatsnaam in de series 1, 2 en 3 is gebaseerd op de boekletter, waarbij de uiteinden van de letters verdikkingen hebben in plaats van schreven. Karakteristiek daarvan is het feit dat de letterdelen vertikaal gericht zijn. De eerste letter van de plaatsnaam is zwierig uitgevoerd en steekt onder en boven de regel uit. De letterdelen hebben allemaal dezelfde zwaarte. De letters hebben een hoogte van 2 mm, de eerste letter van 6 mm.

De naam van de locatie staat in een cursief met schreven, hoog 1 mm. Indien voorkomend, staat deze naam onder (of boven) de afbeelding.

Er komen ook kaarten voor waarbij de locatie in de Romein is gedrukt in onderkast met hoofdletters. Deze hebben een hoogte van 1,5 mm. Die naam staat in de afbeelding.

In het gebruik van deze twee vormen is in de tijd niet eenduidig te plaatsen.

 

In serie 4 hebben plaatsnaam en locatienaam hetzelfde letterfont met als verschil dat de letterhoogte van de plaatsnaam 2 mm en die van de locatienaam 1 mm is. De letters zijn gebaseerd op de onderkast zonder schreven, maar in plaats daarvan voorzien van verdikkingen aan de uiteinden van de letterdelen. De letters hebben een scheve stand. De namen zijn voorzien van sierlijke eerste letters, gebaseerd op hoofdletters in schrijftrant, die op de regel staan, hoog 3 mm.

Dit lettertype komt ook bij andere uitgevers voor.

 

           De plaatsnaam in de series 1, 2 en 3

 

 

         

De plaatsnaam in serie 4.

 

De plaatsnaam stond op de kaart op een plek aan het begin van de schrijfruimte, waardoor het mogelijk was deze te benutten als onderdeel van de authenticicering van de kaart.

 

 

Een bijzonder lettertype komt men tegen bij de landelijke uitgever J. Pomper te Veendam. En wel in het bijzonder bij de plaatsnaam. De naam van de locatie staat in een Romein in onderkast als boekletter.

 

 

 

 

 

 

Het letterfont bestaat uit dikke en dunne delen, gebaseerd op de Romein